Klimaatadaptatie is ‘hot’; hoe realiseer je een koele binnenstad?

Alkmaar pakt het goed aan

Groen en klimaatadaptatie staan tegenwoordig hoog op het verlanglijstje van menig stadsbestuurder en centrummanager. Waarom zou je hierin moeten investeren? Welke kansen liggen er? En zijn er al goede voorbeelden te vinden in Nederlandse winkelgebieden? DNWS ging op onderzoek uit.

“Nu investeren om winkelgebieden leefbaar te houden”

‘’Laat ik maar direct zeggen waar het op staat. Winkelgebieden en binnensteden moeten nú actie ondernemen als ze over tien jaar nog een plek willen zijn waar het prettig verblijven is, aldus Pimm Terhorst. Pimm is eigenaar van RuimteVerhaal en ontwerpt memorabele plekken. De afgelopen jaren ziet hij de belangstelling voor klimaatadaptieve maatregelen bij stadsbesturen en andere partijen in de binnenstad toenemen. Je ziet dat er bij provincies en gemeenten ook financieel meer mogelijk is, er worden zelfs specifieke potjes voor gecreëerd”.

“Er is al behoorlijk wat onderzoek gedaan naar bijvoorbeeld hittestress in winkelgebieden. Ons intuïtieve gevoel dat er bij hitte minder uitgegeven wordt in winkelgebieden, wordt daarin bevestigd.” Met temperaturen die blijven stijgen zal het verblijven, zeker in versteende gebieden, snel onplezierig worden. Pimm waarschuwt dat het enige tijd kan duren voor je de vruchten kunt plukken van klimaatadaptieve maatregelen. Denk aan bomen die moeten groeien om hun volle potentie te benutten. Niet iedereen heeft dat op het netvlies”.

Van oudsher vinden we zaken als dichtbij kunnen parkeren, efficiënte mobiliteitsstromen en snelle en efficiënte logistieke stromen (laden en lossen) belangrijk. “Daardoor is er in winkelgebieden veel verharding ontstaan. Daarom is het verstandig om meer in te zetten op duurzame mobiliteit, slimme(re) distributie en een stevige vergroening. Denk aan het realiseren van dak- en geveltuinen, wadi’s en pocket parks (in plaats van snippergroen). Dit soort initiatieven maakt winkelgebieden ook veel plezieriger om in te verblijven”.

Maak het SMART

“Nu klimaatadaptatie in centra steeds meer op de agenda staat, is het van belang dat er een duidelijkere definitie en streefwaarden komen. Wanneer is een centrum bijvoorbeeld voldoende klimaatadaptief? Heb je daar bij wijze van spreken één boom, tien of honderd bomen voor nodig? Om het SMART te maken kun je bijvoorbeeld kijken naar de gevoelstemperatuur. Moet deze tijdens de herinrichting van een straat of plein met één, twee of bijvoorbeeld 5 graden omlaag? Op deze manier voorkom je dat klimaatadaptatie een soort van ‘trucje’ wordt. Misschien moet je centra – naast winkelleegstand – jaarlijks ook wel beoordelen op ‘klimaatadaptatie’. Op de langere termijn is dat eigenlijk veel belangrijker’’.

Alkmaar investeert in klimaatadaptatie

Een stad waar investeren in klimaat in het winkelgebied al in de praktijk wordt gebracht is Alkmaar. Ton Haakman, programmamanager binnenstad bij de gemeente Alkmaar, heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan de verbetering van De Laat-West. De Laat is een winkelstraat met forse leegstand. De gemeente besloot tot een noodzakelijke ingreep en herinrichting. Een zogenaamde ‘clusterbui’ die het centrum van Alkmaar in de zomer van 2021 onder water zette, was een belangrijke drijvende kracht achter het meenemen van klimaatadaptieve maatregelen bij de herinrichting van De Laat.

“De gemeente Alkmaar heeft vol overtuiging gekozen om te investeren in groen en een verbeterde waterafvoer in de historische binnenstad. In tijden van extreme neerslag willen we het water kunnen opvangen zonder wateroverlast. In tijden van droogte kunnen we profiteren van het opgevangen water”, legt Ton uit. “We hebben daarom geïnvesteerd in drainage en een waterput waaruit ondergronds ook weer water kan worden aangevoerd. Door te investeren in groen gaan we ook hittestress in de stad tegen en vergroten we de biodiversiteit. Bovendien creëren we daarmee een plezierige verblijfsomgeving waardoor het ook prettig wonen is in dit deel van de stad”.

Alkmaar heeft bij de herinrichting van dit deel van de binnenstad kunnen profiteren van diverse subsidieregelingen. Zo is de investering van de bovengrondse inrichting mede mogelijk gemaakt door financiering uit de Impulsaanpak Winkelgebieden. De ondergrondse infra, onder meer de aanpassingen aan het riool, kwam er mede dankzij de Impulsregeling klimaatadaptatie 2021–2027.

Wethouder Robert te Beest, verantwoordelijk voor de binnenstadsontwikkelingen in Alkmaar, pleit voor meer investeringen in groen en klimaatadaptieve maatregelen in onze winkelgebieden en binnensteden. “De uitdaging hierbij is wel om groen toe te voegen in de volle grond. Dit is niet altijd mogelijk door bijvoorbeeld activiteiten in de binnenstad. We zullen in samenspraak met de verschillende stakeholders echt op zoek moeten naar plekken in de binnenstad waar we groen in de volle grond kunnen ontwikkelen. Moeten we een plein wel volledig versteend laten voor die tien dagen kermis per jaar? Hoe kunnen vergroening, klimaatadaptie, evenementen en parkeren in balans komen met elkaar? Dat gesprek moet gevoerd worden om de binnenstad toekomstbestendig te maken. In Alkmaar merk ik in ieder geval dat ondernemers enthousiast zijn over de investeringen die wij hebben gedaan in De Laat. De flaneerstrook en groenstrook met terrasjes zijn een succes”.

Werk aan de winkel

De aandacht voor vergroening en klimaatadaptatie groeit, zo laten bovenstaande voorbeelden zien. Tegelijkertijd zijn er nog flinke stappen te zetten. Denk aan de financiering van passende maatregelen. Of het in balans brengen van de verschillende belangen in de binnenstad. Werk aan de winkel dus!

Heb jij ook een mooi voorbeeld van vergroening of klimaatadaptatie in jouw winkelgebied? Deel dit dan met ons via een bericht op Chainels  of in een e-mail aan info@dnws.nl, zodat we van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen inspireren.

Door Hans van Scheerdijk