Inge Niks, eigenaar van IXIN en kennispartner van DNWS, houdt zich bezig met vraagstukken rond gebiedsontwikkeling. Zij pleit voor een nieuwe dimensie van samenwerking tussen de talrijke betrokkenen van (winkel)centra. Dat vraagt om een nieuwe mindset, waarbij niet groei maar welzijn het doel is. Voor een veranderende en versnellende aanpak zijn vertrouwen, draagvlak en een bezielende regisseur belangrijke voorwaarden.

Door Inge Niks

Zolang de mensheid bestaat is er handel en dit zal altijd zo blijven. En als er iets is wat we allemaal persoonlijk hebben ervaren de afgelopen maanden is het die behoefte aan ontmoeten. Die spontane lach van dat onbezorgde kindje, dat gesprekje met die bijzondere buurman, of die visboer die vol liefde vertelt over de kwaliteit van de Hollandse Nieuwe. Die momenten geven vertrouwen en de interactie. Transactie en ontmoeten, daar drijven onze centra op. We kunnen niet zonder en dit zal blijven. 

Door de eeuwen zijn onze centra altijd aan verandering onderhevig geweest. Vasthouden aan het bestaande haalt zichzelf vanzelf in. Immers er is altijd een nieuwe florerende plek, met een nieuwe functie, nieuw accent of waar nieuwe mensen samen komen. En die vernieuwing loopt nooit parallel op verschillende plekken. Kijken, invoelen en vooruitdenken is key. 

Hoe dan?

Een gewenst beeld schetsen van dat toekomstige centrum lukt vaak ook nog wel. En dan komt het. Hoe dan? Nou: doe dan. En dat is even makkelijker gezegd dan gedaan. Inspirerende sfeerbeelden, punctuele spoorboekjes, tomeloze energie en aan het einde van de rit geen steek opgeschoten. Herkenbaar? Ergens stokt het. Regels belemmeren, de politieke kleur hindert of het individuele belang overheerst. Gebrek aan regie en implementatiekracht. Winkelcentra laten zich niet in een blauwdruk plannen. Juist omdat hier meer dan gemiddeld een veelvoud aan partijen bemoeienis mee heeft, verzanden plannen, ontstaan halfbakken oplossingen en veroorzaakt de nieuwe kleur van het gemeentebestuur eens in de vier jaar ook nog eens de nodige vertraging in aanpak. Wat nou aanpak van vastgoed, retail en overheid in de gouden driehoek?

Nieuwe dimensie in samenwerking

Waar is die klant gebleven in het verhaal? En hoe zit het met de factor groei en welvaart, kortom de mensen die zorgen voor leven en omzet? Deze zitten vrijwel nooit rechtstreeks aan de reken- en tekentafel, terwijl ze misschien wel meer van invloed zijn op het functioneren van het product centrum, dan de partijen in de gouden driehoek. We moeten toe naar een andere vorm van transparante samenwerking. Waarbij geld niet als doel wordt gezien, maar als middel wordt gebruikt en de diverse betrokkenen continue investeren in kennis, tijd en geld. En vooral: in elkaar. In mijn vorige blog noemde ik dit samenspel het transparante pentagon. Een ogenschijnlijk onneembare vesting openstellen voor alle betrokkenen. Dat is een nieuwe dimensie in samenwerken.

Nieuwe verdienmodellen

Dat vraagt om een geheel nieuwe mindsetting. Belangrijke voorwaarde hierbij is het loslaten van opvattingen over groei. Auteurs als Thomas Piketty en Kate Raworth prikkelen deze gedachte. Wanneer we voor onze centra waarden gedreven doelen bepalen vanuit welzijn in plaats van consumptie en groei gedreven, kijken we anders naar het gewenste programma voor die plek. Opeens kunnen we werken aan gezamenlijk bepaalde belangen en gaan andere vormen van organisatie en financieren ontstaan. In andere sectoren gebeurt dit al. We zijn alleen nog niet zo gewend om dit te doen voor onze centra. Dat biedt perspectief en nieuwe verdienmodellen voor onze centra gaan ontstaan.

Crowdfunding

Neem nou de CPO-projecten (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap). Met behulp van collectieve financiële afspraken bedoeld voor het individu, worden no-goplekken in de stad omgetoverd tot gewilde toekomstbestendige woonlocaties. Waarom geen gebiedshypotheek voor onze centra? Of een andere financieringsvorm? Met een andere manier van waarderen geënt op welzijn. Juist door uit te gaan van het collectief en geloof in de langetermijn waardeontwikkeling, die sterker is, omdat samen aan dezelfde doelen wordt gewerkt. In ruim 300 centra zijn de laatste jaren een BIZ opgericht. Altijd een duidelijk afgebakend gebied. Waarom kan een bank geen lening verstrekken aan een BIZ door middel van een gebiedshypotheek? Zodat een grote investering kan worden gedaan in het collectieve belang met cofinanciering vanuit de overheid. Het is toch ook niet meer van deze tijd dat de overheid de rekening van de openbare ruimte altijd maar moet nemen. En waarom zouden bewoners via een crowdfunding niet kunnen bijdragen aan het verbeteren van hun welzijn door te investeren in een gebied? Mogelijkheden genoeg om anders te werken en af te wijken van het traditionele geld verdienen. Niet langer met de benen op tafel, maar waarden gedreven doelen en belangen op transparante wijze inbrengen in het pentagon model.

Maatschappelijke kosten-batenanalyse

Wie pakt de handschoen op? Wie het initiatief neemt is eigenlijk niet interessant, want leefbaarheid en vitaliteit in onze centra zijn gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid. De ontbrekende factor is vaak een bezielende regisseur die mensen verbindt, ideeën verbindt en de vertaalslag maakt naar alle partijen om zo gemeenschappelijk tot vernieuwing en het concrete resultaat te komen. Of het initiatief nu uit de overheid komt, van een marktpartij of van een bewonerscoöperatie. Iedereen profiteert van goede plekken. Een maatschappelijke kosten-baten analyse laat zien hoe voor meer partijen de taart groter wordt en investering is gerechtvaardigd. 

Elkaar vertrouwen geven

Een gedragen plan en duidelijke regie zijn wel voorwaarden voor het laten slagen. Met het transparante pentagon gaan we van exclusief naar inclusief, van top down naar samen, van neergezet naar breed gedragen, van directief naar inclusief, van wel funded naar goed gefundeerd en van welvaart naar welzijn. En de allerbelangrijkste voorwaarde daarbij is elkaar vertrouwen geven. Dat ontstaat door openheid. En dat is wat kan en moet in het transparante pentagon aanpak. Samen op naar een reset in retail.   

Inge Niks is eigenaar van IXIN en werkt aan uiteenlopende vraagstukken rond gebied, ruimte en ontwikkeling. IXIN is een van de kennispartners van DNWS.