Dit wil je weten over het Koopstromenonderzoek Fryslân
Begin oktober presenteerden Toerisme Alliantie Friesland de resultaten van het Koopstromenonderzoek (KSO) Friesland 2024. Conclusie? Provincies, gemeentes en ondernemers(verenigingen) moeten samen de handschoen oppakken! We spraken met Mischa de Gier van DNWS-kennispartner BRDG Advies. Hij voerde samen met IPSOS en I&O het Koopstromenonderzoek uit.
Mischa vertelt: “Die combinatie van IPSOS/I&O is geen toeval: BRDG Advies heeft de eerdere twee edities van het KSO uitgevoerd en we werken veel op lokaal/regionaal niveau in Fryslân.” I&O is als onderzoeksbureau zeer ervaren in het uitvoeren van het veldwerk en de dataverwerking bij KSO’s. Dat doen ze inmiddels in bijna heel Nederland.
Samen met Netwerk Centrummanagement Fryslân heeft Lokaal Retailbelang (waaronder brancheorganisaties INretail en het Vakcentrum) aandacht aan de provincie gevraagd voor de toekomst van de Friese binnensteden en dorpen. Wij zijn daarom blij dat de provincie voornemens is om beleid te maken voor een zogenaamde Friese Retailagenda.
Welke inzichten kunnen we uit het KSO halen?
Ontwikkeling winkelaanbod
“We zien nadrukkelijk in bijna alle gemeentes en winkelgebieden dat het aantal winkels afneemt, in bijna alle sectoren. Het meest duidelijk is die afname in verswinkels (bakkers, slagers, etc.) en het recreatieve segment (bijv. schoenen en modewinkels). De enige sector die we qua omvang nadrukkelijk zien groeien, is de supermarktsector. Niet zozeer in aantal, maar wel in meters. Schaalvergroting is daar ook in Fryslân volop gaande.
Dit alles past in een landelijke trend, maar in Friese winkelgebieden gaat het harder dan in andere regio’s. Dat kan iets te maken hebben met de structuur van Fryslân, met veel middelgrote steden/dorpen en hun winkelgebieden. Deze hebben allemaal een eigen aanbod met veel kleine tot middelgrote winkels en een relatief klein verzorgingsgebied. Veel van die winkelgebieden merken de effecten van onlineontwikkeling en vergrijzing en hebben te maken met naweeën van corona en inflatie.
Een conclusie die gezien het bovenstaande opvallend is, is dat Fryslân momenteel het laagste leegstandspercentage heeft van heel Nederland. Ten opzichte van zeven jaar geleden is de leegstand (in winkelvloeroppervlakte gemeten) gehalveerd. Leegstand wordt lang niet altijd ingevuld met winkels, of horeca, maar is de afgelopen jaren in veel gevallen getransformeerd naar wonen. Dat is het resultaat van actief beleid.”
Effecten van online groei
“In sommige branches, zoals mode, media en sport/spel, is het aandeel dat Friezen online kopen inmiddels 30 tot 40%. Gemak is een belangrijke factor, maar ook breedte van aanbod en de mogelijkheid om ook buiten sluitingstijden te winkelen spelen een belangrijke rol. Van deze omzet vloeit helaas in de praktijk nauwelijks iets terug naar de lokale winkels (slechts enkele procenten). Daarmee wordt het omzetpotentieel in de winkelstraat simpelweg kleiner, zeker voor bijvoorbeeld mode, van oudsher de dominante branche in een winkelstraat.”
Goed presterende winkelgebieden
“Wanneer we kijken welke winkelgebieden het goed doen, zowel qua beoordeling als qua consumentenbinding, dan zijn dat natuurlijk de grote steden. Ook middelgrote kernen met een sterk aanbod, sfeervolle setting en goede bereikbaarheid/parkeren scoren hoog. Plaatsen zoals Surhuisterveen en Gorredijk vallen echt op, zowel in de beoordeling van de consument als in de bestedingen, lokaal en van buitenaf (binding en toevloeiing, in vakjargon). De rol van ‘service en klantgerichtheid’ valt daarbij op, een aspect waarin zelfstandige ondernemers zich kunnen onderscheiden. Maar ook woonboulevards waar ‘alles klopt’ scoren goed. Een mooi voorbeeld is HOME Center Wolvega, met bovengemiddeld veel bezoekers en een hoge beoordeling.”
“Provincie, gemeentes en ondernemers(verenigingen) moeten samen deze handschoen oppakken. Er is volop werk aan de winkel.”
– Mischa de Gier
Toerisme
“Via aanvullend onderzoek op straat onder toeristen concluderen we dat er grote verschillen zijn in toeristische aandelen van bezoekers. Op de Waddeneilanden, langs de IJsselmeerkust en in de typische watersportplaatsen profiteren de winkelgebieden aanzienlijk van toeristische bezoeken. Dat vergroot omzet en draagvlak. Dat valt te merken aan de omvang en kwaliteit van de winkelgebieden; ook weer goed voor de inwoners en leefbaarheid.”
Consumentengedrag
“Veel consumentenbezoeken aan winkelgebieden zijn kort en efficiënt en het autogebruik is hoog, met uitzondering van de grootste steden. Goede bereikbaarheid en parkeermogelijkheden worden dan ook hoog gewaardeerd. Veel bezoekers winkelen het liefst dichtbij huis, al gaan ze bij het echte recreatieve ‘shoppen’ het liefst naar gebieden met een groot aanbod. Het OV blijkt in de praktijk een beperkte rol te spelen wanneer consumenten gaan winkelen.”
SWOT-analyses
“Veel gaat goed in de Friese winkelgebieden: de leegstand is laag, de openbare ruimte ligt er heel aardig bij en parkeren/bereikbaarheid zijn over het algemeen goed geregeld. We zien ook dat op plekken waar de samenwerking (bijv. via een BIZ) goed geregeld is, de kwaliteit toenemen. Dat blijkt ook straat (bloemen, aankleding), maar ook in online aanwezigheid, waarop sommige gebieden veel beter presteren dan anderen.
Diverse winkelgebieden hebben nog uitdagingen. Regelmatig zijn verbindingen binnen winkelgebieden niet op orde: sommige winkelstraten ‘hangen er een beetje bij’ en de consument wordt niet uitgenodigd om het hele gebied door te lopen. We zien regelmatig slecht onderhouden verbindingsstegen en dichtgeplakte gevels op belangrijke schakelpunten. Dat kan een stuk beter. Ook de hoeveelheid groen is lang niet overal voldoende. Dat constateert ook de consument in de enquête regelmatig. Met het oog op klimaatadaptatie moet dat echt beter. Het is wetenschappelijk bewezen dat de klant langer blijft en meer koopt in groene winkelgebieden.”
Kiezen is noodzakelijk Al met al constateren we dat Fryslân een prachtige winkelstructuur heeft met veel aantrekkelijke winkelgebieden, met een sterk aanbod aan zelfstandige winkeliers. Dat laatste wordt door de consument sterk gewaardeerd en is enorm belangrijk voor de samenwerking binnen een gebied. Maar met het teruglopende omzetpotentieel kan niet alles overal blijven gebeuren. Kiezen is soms noodzakelijk, ook al kan dat pijnlijk zijn.
“Ons advies: een actueel en duidelijk beleid, dat rekening houdt met de realiteit van nu en de toekomst. Dan gaat het ook nadrukkelijk om de meerwaarde van een winkelgebied ten opzichte van het onlinekanaal. Met sfeer, service en de kracht van onderscheidend ondernemerschap kan het winkelgebied iets bieden dat het internet niet kan. Dat moet benut worden. Aandacht voor de toekomst van zelfstandig ondernemerschap is daarbij cruciaal (denk aan: begeleiding bij bedrijfsovername), maar ook de sfeer en vergroening van winkelgebieden en het marketingverhaal. Combineer ook bezoekdoelen: bibliotheek en sportschool geven mensen extra redenen om naar winkelgebieden te blijven komen. Waar toerisme een rol speelt, is het belangrijk dat retail en toerisme profiteren van elkaars nabijheid.”
Vervolg
Via het KSO en de SWOTs heeft Fryslân nu weer een mooie objectieve basis van data en inzichten om mee aan de slag te gaan. Dat is voor veel partijen nuttig:
Voor overheden om hun beleid op te baseren;
Voor ondernemers om hun investeringskeuzes te maken: waar willen ze zich vestigen? Wat is het consumentengedrag en hoe speel je daarop in?
Winkeliersverenigingen en centrummanagers krijgen een goed inzicht in wat de consument van hun winkelgebied vindt en wat er beter kan. Info om direct mee aan de slag te gaan!
“Provincie, gemeentes en ondernemers(verenigingen) moeten samen deze handschoen oppakken. Er is volop werk aan de winkel. De landelijke ambitie is om elke vijf jaar een koopstromenonderzoek uit te voeren. We hopen dat we over vijf jaar de positieve effecten van actie kunnen zien in het volgende KSO!”
