De transformerende binnenstad

Rob Weiss (Ik Onderneem!) was gesprekleider van de paneldiscussie ‘De transformerende binnenstad’ tijdens het congres ‘Welkom in de nieuwe binnenstad’. Dat transformeren niet vanzelf gaat, daar schreef Rob het onderstaande blog over.

Metamorfose op metamorfose

Een rups verandert in een vlinder, een kikkervisje verandert in een kikker. Dat heet metamorfose. Wat dat met de transformerende binnenstad te maken heeft? Best veel! Want de opgave voor binnensteden en andere centra is geen metamorfose maar een transformatie. Dat is van een kikkervisje naar een vlinder en dat gaat niet vanzelf. Waarom? Daar is een hele simpele verklaring voor: vroeger waren we afhankelijk van de winkels (en postorderbedrijven zoals Otto en Wehkamp) om aan onze spullen te komen. Er waren veel bestedingen in fysieke winkels. Tussen 2005 en nu is dat stapsgewijs veranderd naar andere vormen van besteden. Metamorfose op metamorfose. Nu kunnen wij overal onze spullen krijgen; bij de fabrikant, aan de andere kant van Nederland, in het buitenland en bij de buren. Dat heeft twee gevolgen:

1. Ik hoef niet meer voor mijn spullen naar de binnenstad. Toch ga ik ernaartoe. Er is dus veel meer dan alleen het kopen van spullen waarom ik naar de binnenstad ga. Ofwel van place-to-buy naar place-to-be.
2. Minder bestedingen in de fysieke winkel en dus een binnenstad met minder omzet, is krimp in meters voor een gezonde businesscase van de overblijvende retail.

De binnenstad had in deze metamorfose op metamorfose mee kunnen gaan, maar dat is niet gebeurd. Sinds 2005 zijn we niet gaan krimpen, maar we zijn gaan uitbreiden. Met de lockdowns en schamele ondernemerscompensatie erbij is er weinig innovatievermogen. En dat terwijl de (commerciële) vastgoedmarkt op slot zit. Kapitaal zit vast omdat je het nergens anders kwijt kan. Geen beweging geeft geen ruimte voor transformatie. De chaos is compleet en dat leidt tot bestuursarmoede, onderzoeken, visies, navelstaren en naar anderen wijzen. Precies wat nu níet nodig is.

Echt samenwerken lijkt het moeilijkste

Als je niet mee verandert met de maatschappij, wringt de schoen vanzelf een keer. Dus wat een metamorfose had kunnen zijn (mits 10 jaar geleden begonnen) is nu een transformatie-eis geworden. Dit vraagt actie, investering en samenwerking van het rijk, de provincie, gemeente én een enorme inzet van alle partners in de binnenstad zelf. Dat is geen projectje, onderzoek of visie. Dat is een meerjarenopgave waar goed en standvastig aan gewerkt en in geïnvesteerd moet worden. En dat maakt het moeilijk, leuk maar bovenal nodig om voor elkaar te krijgen. De binnenstad verdient deze transformatie. Een multi-actor en multidisciplinaire opgave, ofwel veel verschillende spelers en veel verschillende deelgebieden (en daarmee beleidsterreinen). Dit vraagt expertise, regie, lef en echt samenwerken. En dat laatste lijkt het moeilijkste. Want kunnen we wel echt samenwerken, kunnen we een gezamenlijk ei leggen, of zijn we vooral bezig aan de ander te vragen om mijn eigen gelegd ei goed te vinden?

Transformeren vraagt andere werkwijzen, aanvliegroutes en innovaties

De ene pandeigenaar werkt mee en de ander blijft in zijn eigen ‘wereld’ zonder beweging. De ene ondernemer ziet alleen zijn huidige plek, de ander ziet nieuwe kansen elders in de binnenstad. De ene wethouder snapt het verschil tussen samenwerken (gezamenlijk ei) en de ander richt zich op ‘participeren’ (wat vind je van mijn ei). De ene ambtenaar snapt multidisciplinair werken en de ander focust zich alleen op zijn eigen beleidslijn. Transformeren vraagt hele andere werkwijzen, aanvliegroutes en innovaties. In zowel proces, samenwerking als inhoud en investeringen.

Transformeren vraagt verleiding en regels, zoet én zuur. Want de krimp moet betaald worden, de nieuwe ontwikkelingen moeten een kans krijgen om te ontwikkelen en de openbare ruimte, de mobiliteit, de programmering en sociale waarden moeten integraal worden meegenomen in de transformatie. Zodat er een binnenstad ontstaat waar je kan wonen, ontwikkelen, leren, werken, shoppen, verblijven, genieten en waar je je kan uiten. In winkels, kantoren, horeca, culturele en maatschappelijke instellingen, woningen en scholen. Waar bedrijvigheid in balans is met leefbaarheid. Een binnenstad blijft altijd een place-to-be. Mits je als kikkervisje een vlinder wilt worden en daar alles aan doet: Leve de Stad!

Rob Weiss is eigenaar van DNWS-kennispartner Ik Onderneem!. Lees hier meer over Ik Onderneem!