Blog: Zorg dat duurzaamheid als eigen plek op de agenda komt

Duurzaamheid is hot. Deze zomer was dat letterlijk het geval. De warmte zette Europa onder druk en ook Nederland ontkwam er niet aan. Met de huidige energiecrisis voelt de bevolking het nu ook in haar portemonnee. De bewustwording wordt steeds groter, al is dat vooral ingegeven door een vermindering van comfort en een financiële achteruitgang.

Benut kansen en bekijk de samenhang

De wil om te verduurzamen is niet eerder zo groot geweest en we projecteren dat op veel onderdelen in ons leven. Naast energieverbruik, voedsel en mobiliteit is de gebouwde omgeving een populair onderwerp. De thema’s in de gebouwde omgeving worden veelal los van elkaar opgepakt. Energietransitie, isolatiemaatregelen, circulariteit, klimaatadaptatie, biodiversiteit, zomaar wat termen die regelmatig voorbijkomen. Stuk voor stuk goed om aandacht voor te hebben, maar vaak ontbreekt de samenhang.
Ook binnensteden horen bij onze gebouwde omgeving. Vaak mooie plekken met een eigen geschiedenis. Waar moderne architectuur gemixt wordt met statige, monumentale panden. Een plek waar veel activiteiten bij elkaar komen: wonen, werken, winkelen, recreëren en mobiliteit bijvoorbeeld. De mens heeft de natuur hier enigszins verdrongen en de ruimte vooral functioneel ingericht om te voorzien in de behoeften van de mens. De belangen van bewoners, winkelend publiek, ondernemers, gemeenten en andere stakeholders zijn uiteenlopend. Toch zijn er ook gezamenlijke belangen zoals veiligheid, welvarendheid en een goed imago. Hier wordt nu een gezamenlijk belang aan toegevoegd: duurzaamheid.

Duurzaamheid aanpakken in binnensteden

De behoefte aan duurzame binnensteden wordt groter. Een trend die zich heeft ingezet, maar waar de echte stappen nog genomen moeten worden. De afgelopen maanden hebben wij vanuit Areaal, 26 van de grootste gemeenten geanalyseerd. In het model beoordelen we een binnenstad op acht facetten: Aanbod, Bereikbaarheid, Fysieke leefomgeving, Veilig en vertrouwd, Beleving, Imago, Organisatie en natuurlijk Duurzaamheid. Het facet duurzaamheid bestaat uit vier aspecten. 1) Hoe energiezuinig zijn de gebouwen, 2) hoe staat het met de hittestress, 3) is er voldoende groen in de buurt en 4) kun je er circulair en duurzaam winkelen. Uit de analyse bleek dat alle 26 gemeenten ondermaats scoorden op duurzaamheid.

Nijmegen en Utrecht pakken duurzaamheid aan

Gebeurt er nu dan helemaal niets in deze binnensteden aan duurzaamheid? Gelukkig wel!
In Nijmegen doet men aan schoon vervoer en creatief verkeersmanagement. In de stad rijden alle bussen op groen gas dat gewonnen wordt uit regionaal opgehaald GFT-afval. Ook zet de stad in op het verminderen van files, bijvoorbeeld doordat de Hogeschool Arnhem-Nijmegen en Radboud Universiteit hun collegetijden aangepast hebben aan de drukte.

Utrecht heeft op verschillende plekken, waaronder aan het Muziekplein in de wijk Leidsche Rijn, een Tiny Forest: een klein, dichtbegroeid, inheems bos zo groot als een tennisbaan. In een open ruimte (het buitenlokaal) krijgen kinderen op warme dagen buiten les over de natuur. Het bos trekt veel planten en dieren, zorgt voor verkoeling op warme dagen en vangt water op als het hard regent in de stad. Het is niet alleen een prettige plek voor vlinders, vogels, bijen en egels, maar ook voor de buurt.

Claim duurzaamheid als eigen onderwerp op de agenda

In veel gemeenten en bij haar stakeholders staat duurzaamheid steeds hoger op de agenda. Het onderwerp staat alleen niet altijd vast op de agenda. De meer klassieke onderwerpen zoals economische groei, huisvesting, inclusiviteit en veiligheid krijgen vaak voorrang in de besluitvorming. Het zijn onderwerpen waar iedereen al jaren bekend mee is, waarover mensen zich een mening kunnen vormen en waar een duidelijke richting voorhanden is. Voor duurzaamheid is dit minder het geval. Duurzaamheid kan nog meer gekoppeld worden aan de klassieke onderwerpen en zo in het begin als neveneffect meeliften. Op den duur is duurzaamheid voldoende volwassen geworden als ‘eigen’ onderwerp om die plek op de agenda definitief te claimen.

De kansen van het meeliften van duurzaamheid in binnensteden en specifieker in winkelstraten worden vaak nog niet benut. Een voorbeeld hiervan is het herinrichten van een winkelstraat met als doel dat alleen fietsers en voetgangers nog welkom zijn als deelnemend verkeer. Dit verhoogt de aantrekkelijkheid voor het winkelend publiek en zorgt voor meer veiligheid. Tegelijk biedt die herinrichting de kans om wateroverlast tegen te gaan en voor verkoeling in de zomer te zorgen. Het neveneffect is meer waterbuffering en kans op meer biodiversiteit door vergroening. Herinrichtingen en andere projecten komen regelmatig voor en geven invulling aan belangrijke onderwerpen als ‘schoon, heel en veilig’, beleven en ontmoeten en transformatie om leegstand tegen te gaan en functies te mixen. Realiseer je dan dat duurzaamheid hier een plek in moet krijgen en meehelpt om het gewenste gebied te realiseren.

Deze blog is geschreven door Mark Hazebroek van Areaal Advies. Areaal Advies is een van de kennispartners van DNWS.